PSİKOMOTOR BECERİLER MODÜLÜ
MODÜLÜN AMACI
Psikomotor becerilerini geliştirebilme
KAZANIMLAR
- Oturma davranışı edinir.
- Emekleyerek yer değiştirir.
- Elleriyle iterek nesnelerin yerlerini değiştirir.
- Nesneleri kaldırır.
- Nesneleri taşır.
- Ayakta durma davranışı edinir.
- Denge tahtasında ayakta durur.
- Yürüme davranışı edinir.
- İki ayağını kullanarak zıplar.
- Merdiven çıkar.
- Belirli bir yere kadar koşar.
- Parmaklarıyla küçük nesne takip eder.
- Parmaklarıyla dokunarak küçük nesneleri hareket ettirir.
- Nesneleri takar, çıkarır.
- Delikli yüzeylere uygun gereçleri takar, çıkarır.
- Nesneleri üst üste dizer.
- Yoğurma maddelerini kullanarak ürün elde eder.
- İpe malzeme dizer.
- Kâğıt buruşturur.
- Kâğıt yırtar.
- Kâğıt katlar.
- Kâğıt keser.
- Çivi çakar.
- Duran nesneye sopayla vurur.
- Hareket eden nesneye sopayla vurur.
- Makaraya ip sarar.
- Topu belirli hedefe fırlatır.
- Hareket hâlindeki nesneleri tutar.
- Nesne renk ilişkisi kurar.
- Sınırlı alanları boyar.
MODÜLÜN SÜRESİ
Modül için öngörülen süre 120 ders saatidir.
MODÜLÜN UYGULANMASIYLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR
- Duyu organları, zihin ve kasların birlikte çalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar
psikomotor olarak adlandırılır. Bireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde
psikomotor beceriler çok önemlidir. Psikomotor becerilerin kazanılması süreklilik
gerektirir. Bireylerin önce büyük, daha sonra küçük kasları gelişir ve işlerlik kazanır.
Bu nedenle psikomotor becerilerin öğretimi çalışmalarında önce büyük kasların sonra
küçük kasların gelişimi amaçlanmalıdır.
- Psikomotor becerilerin öğretimi çalışmalarında ilk etkinliklerin oyun düzeyinde
olması, daha sonra kurallı hareketlere geçilmesi uygundur. Ayrıca tüm hareketlerin
basitten zora doğru düzenlenmesi, bireylerin bildiği ve hoşlandığı aktivitelerle işe
başlanması da etkinliklerin düzenlenmesi açısından önemlidir.
- Eğitim uygulamalarının, mümkün olduğunca bire bir yaptırılması ve sözel anlatımla
birlikte gösterilerek sürdürülmesi sağlanmalıdır. Becerilerin öğretimi sırasında verilen
yönergelerin basit, açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilmeli, gerekiyorsa yönergeler
anlamlı hâle gelene kadar sık tekrar edilmelidir. Aynı şekilde bireyler becerileri
bağımsız yapabilir duruma gelinceye kadar bu becerilerin tekrarlatılmasına önem
verilmelidir.
- Psikomotor becerileri kazandırmak için uygun ortam ve araç-gereç sağlandıktan sonra
önceden yapılan değerlendirmeler de dikkate alınarak öğretime geçilmelidir. Bu
aşamada kazandırılmak istenen beceriler bireye açık ve basit bir şekilde baştan sonra
anlatılmalı ve/veya gösterilmelidir. Bireyin başarılı olacağını belirten ifadeler
kullanarak beceriyi öğrenmede birey cesaretlendirmelidir. Daha sonra bireye becerinin
her basamağı sırasıyla tek tek anlatılıp gösterilirken bireyin de tekrar etmesi
sağlanmalıdır. Bu aşama sonunda bireye beceri ile ilgili yönerge verilerek beceriyi
sırasıyla yapması istenir. Bireye beceriyi yapabilmesi için yeterli zaman verilmelidir.
Bireyin bağımsız olarak yaptığı basamakta müdahale edilmezken yapamadığı
basamakta ipucu veya yardım sağlanarak beceriyi yapması sağlanır. Bireyin beceri
basamaklarını doğru olarak yaptığında “aferin, çok güzel” vb. sözel pekiştireçlerle
veya somut pekiştireçlerle bu beceriler pekiştirilmelidir. Öğretim esnasında genel
ifadelerden çok özel ifadeler, soyut kavramlardan çok somut kavramlar
kullanılmalıdır. Bireyin anlamadığı konu ve becerileri sorması, duygu ve düşüncelerini
ifade etmesi sağlanmalıdır.
- Psikomotor becerilerin öğretiminde dersler mümkün olduğunca çeşitli araç-gereçlerle
desteklenerek işlenmelidir. Bireylerin, ders sırasında bu araç-gereçlerin kullanımına
özen göstermeleri sağlanarak bunların bir alışkanlık olarak yerleşmesine dikkat
edilmelidir. Ayrıca bu araç-gereçlerin kullanımından doğacak tehlikeler bireylere
açıklanmalı ve alınacak önlemlerle çalışmalarda güvenlik sağlanmalıdır.
- Öğretim sürecinde kullanılacak araçlar bireyin dikkatini çekebilecek nitelikte, ilginç
olmalıdır. Bireyin araç-gereçleri tutması ve hareket ettirmesi kolay olmalı; çok küçük,
çok büyük, çok ağır olmamalı, kullanışlı olmalıdır. Çalışılacak bireyin özelliklerine
bağlı olarak, “Bu birey, bu materyallerle bu beceriyi gerçekleştirebilir mi yoksa araçgereçlerde
değişiklik yaparsam öğrenme şansı daha yüksek olur mu?” sorusu her
zaman akılda tutulmalıdır. Bazı araçların kullanılması daha kolay olacaktır. Örneğin,
büyük boncukları ipe dizmek küçük boncuklardan daha kolaydır, büyük topu
yakalamak küçük topu yakalamaktan daha kolaydır. Dolayısıyla öncelik kolay olan
araç gereçlere verilmeli, daha sonra zor olanlara geçilmelidir.
- Büyük kasların motor gelişimi baş, gövde, kol ve bacakların hareketlerini küçük
kasların hareket gelişimi ise el ve ayak parmakların gelişimiyle ilgili becerileri
kapsamaktadır. Öğretim sürecinde çeşitli oyun etkinlikleriyle hem büyük hem de
küçük kasları geliştirici çalışmalar yapılmalıdır. İçinde hem koşma (büyük kas
becerisi) hem de takma çıkarma (küçük kas becerisi) becerilerinin yer alacağı oyun
etkinlikleri yaptırılmalıdır.
- “Nesnelerin yerini değiştirir.” kazanımının öğretim sürecinde, bireyin hem tek hem de
iki elini kullanmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.
- “Yoğurma malzemelerini kullanarak ürün elde eder.” kazanımının öğretim sürecinde
bireylerden; kil, hamur, alçı gibi malzemeler kullanarak çeşitli şekiller yapmaları
istenir. Bu şekillerin ne oluğu veya nasıl olduğu (Şekiller düzgün olmayabilir.) önemli
olmamakla birlikte asıl önemli olan bireyin el ve parmak kaslarını çalıştırmasıdır.
Evinde de bu kazanımın geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır (Mutfakta
annesinin hamurla börek vb. yaparken bireye de bir miktar vererek şekil yapmasını
istemesi gibi.). Bu kazanımın öğretimi ile ilgili neler yapılabileceği konusunda aileler
bilgilendirilmelidir.
- Nesneleri takma çıkarma, üst üste dizme çalışmalarının öğretim sürecinde çeşitli lego,
küp, tahta blok gibi malzemeler yanında sınıftaki diğer malzemelerden de
faydalanılmalıdır.
- “Çivi çakar.” kazanımında amacımız bireyin el göz koordinasyonunu geliştirmektir.
Bu kazanım ağaç işleriyle ilgili olarak değerlendirilmemelidir. Bu kazanımın öğretim
sürecinde tahta, plastik vb. türde çiviler kullanılmalıdır. Bireylerin kendilerini
yaralayabilecekleri metal çiviler kullanılmamalıdır.
- 0-6 yaş zihinsel yetersizliği olan çocuklar için psikomotor becerilerin öğretiminde
“Küçük Adımlar” veya “Portage” gibi diğer programlardan da faydalanılabilinir.
Destek eğitimiyle kazandırılmak istenen psikomotor beceriler mutlaka bireyin evinde
de tekrar edilmelidir. Bu nedenle becerinin nasıl öğretileceği konusunda aileye eğitim
verilmelidir. Bu çerçevede bireye kazandırılmak istenen kazanım ve buna ilişkin
eğitim programı (BEP) ile ilgili ailenin yapacakları düzenli toplantılar ve görüşmelerle
anlatılmalıdır.
MODÜLÜN İÇERİĞİ
- BÜYÜK KASLARI GELİŞTİRİCİ ÇALIŞMALAR
- Oturma Çalışmaları
- Emekleme Çalışmaları
- Nesne İtme, Kaldırma, Taşıma Çalışmaları
- Ayakta Durma Çalışmaları
- Yürüme Çalışmaları
- Zıplama Çalışmaları
- Merdiven Çıkma Çalışmaları
- Koşma Çalışmaları
- KÜÇÜK KASLARI GELİŞTİRİCİ ÇALIŞMALAR
- Parmak Kaslarını Geliştirici Çalışmalar
- Parmaklarıyla Küçük Nesne Takibi
- Nesneleri Hareket Ettirme, Takma, Çıkarma, Dizme
- Yoğurma Çalışmaları
ç. İpe Malzeme Dizme Çalışmaları
- El Kaslarını Geliştirici Çalışmalar
- Kâğıt Çalışmaları
- Vurma Çalışmaları
- Makaraya İp Sarma Çalışmaları
ç. Nesne Fırlatma, Tutma Çalışmaları
- Nesne Renk İlişkisi
- Boyama Çalışmaları
MODÜLDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Modülde ölçme ve değerlendirme süreci; kaba değerlendirme, öğretim öncesi
değerlendirme, öğretim sürecini (ders saati) değerlendirme, son değerlendirme ve öğretim
sonrası (dönem sonu) değerlendirme aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalarla ilgili
hazırlanan örnek formlara yönelik açıklamalar aşağıda verilmiştir.
- Kaba Değerlendirme
- Psikomotor beceriler değerlendirilirken Kaba Değerlendirme Formu’nda bağımsız
olarak yapılan beceriler “+”, bağımsız olarak yapılamayan beceriler “–” olarak
işaretlenmelidir. Açıklama bölümüne ise değerlendirme sırasındaki gözlemler
yazılmalıdır.
- Kaba Değerlendirme Formu’na kayıt yapılırken bireyin tepkilerine müdahale
edilmemeli ve bireye yardımda bulunulmamalıdır.
- Kaba değerlendirme sonucunda aile ve öğretmen veya uygulayıcı iş birliği yaparak
BEP hazırlamalıdır.
ç. Kaba değerlendirmeye başlamadan önce zihinsel yetersizliği olan birey ile aile bu
değerlendirmenin hangi amaçla ve ne için yapıldığı konusunda bilgilendirilmelidir.
Böylece değerlendirmeye başlamadan önce ailenin görüşleri alınmış, bireyin yapılacak
olan uygulamaya ilişkin tereddütleri giderilmiş olacaktır.
- Öğretim Öncesi Değerlendirme
- Öğretim öncesi değerlendirmeye başlamadan önce bireyin fiziksel ihtiyaçları (yemek,
tuvalet vb.) mutlaka giderilmelidir.
- Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle çalışılacak aşamanın analizi yapılmalıdır.
(Çalışılacak kazanımın alt basamakları belirlenmelidir.)
- Öğretim öncesi değerlendirme sonuçları, Performans Kayıt Tablosu’nda yer alan
öğretim öncesi değerlendirme sütununa işaretlenmelidir.
ç. Yapılan kaba değerlendirme sonucunda “Çivi çakar.” kazanımının yetersiz olduğu ve
bağımsız olarak yapılamadığı varsayılarak bir örnek hazırlanmıştır.
- Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle ele alınan “Çivi çakar.” kazanımı alt
basamaklara ayrılmıştır: 1.Çiviyi alır. 2.Çiviyi sivri kısmı çakacağı yere dik olacak
şekilde tutar. 3. Çekici alır. 4.Çekicin sapından tutar. 5. Çiviye, çakacağı yere
sabitlenene kadar çekiçle vurur.
- “Öğretim Öncesi Değerlendirme” sütununa çivi çakma ile ilgili işaretleme yapılırken
her bir alt basamak için bireye yönerge verilir ve bireyin bunu yapıp yapamadığına
bakılır. Her bir alt basamak için bağımsız olarak gerçekleştiriyor ise B, sözel ipucu ile
gerçekleştiriyor ise Sİ, model olma ile gerçekleştiriyor ise MO, fiziksel yardım ile
gerçekleştiriyor ise FY yazılır.
- Öğretim Sürecini ( Ders Saati) Değerlendirme
- Öğretim sürecini değerlendirme sonuçları, her ders saati sonunda Performans Kayıt
Tablosu’nda yer alan “Öğretim Sürecini Değerlendirme” sütununa işaretlenir. Her ders
saatinde, alt basamaklar için bağımsız olarak gerçekleştiriyor ise B, sözel ipucu ile
gerçekleştiriyor ise Sİ, model olma ile gerçekleştiriyor ise MO, fiziksel yardım ile
gerçekleştiriyor ise FY sütunlarına (X) işareti konur.
- Öğretim öncesi değerlendirme sonucunda bireye çivi çakma kazanımının alt
basamaklarından bağımsız olarak yapamadıkları üzerinde öğretim yapılacaktır.
- Her ders saati öğretiminin sonunda bireyin becerinin hangi basamağında kaldığı
“Öğretim Sürecini Değerlendirme” sütununda bulunan ilgili satırlara işlenir.
ç. Performans Kayıt Tablosunun sonunda yer alan Aile Bilgilendirme Bölümünde, “çivi
çakma” becerisinin hem öğretiminin hem de kalıcılığının sağlanabilmesi için
yapılacak tekrarlar ile ilgili açıklamalar da bulundurulacaktır.
Ç. Son Değerlendirme
- Örnek alınan kazanım çivi çakma olduğu için öğretim sürecinde yapmış olduğumuz
son ders saati değerlendirmesi aynı zamanda bireyin bu kazanım için son
değerlendirilmesi olacaktır. Bu nedenle son değerlendirme için ayrı bir form
hazırlanmayacaktır.
- Öğretim Sonrası Değerlendirme
- Bireyin gelişimi, öğretim süreci değerlendirme sonuçlarına uygun olarak, her ay
sonunda Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu’na işlenecektir.
- Dönem Sonu Performans Değerlendirme Formu doldurulurken kazanıma hangi ayda
başlanmış ise o ay ile ilgili sütuna, kazanım bir ay içinde sonlandırıldıysa (kazanım
gerçekleşti ise) “+” olarak işaretlenir. Kazanım başlanıldığı aydan sonraki aylarda
devam ediyorsa (kazanım gerçekleşmedi ise) “-” olarak işaretlenir. Kazanımın
gerçekleştiği aya “+” konur.
- Dönem sonunda öğretimi yapılamayan ve öğretimi tamamlanamayan kazanımlar da
“Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu”na kaydedilecektir.
ç. Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca önerilen süre sonunda birey için
gerçekleştirilmesi amaçlanan kazanımlardan; gerçekleştirilemeyen ya da öğretimi
yapılamayan kazanımlar ayrıntılı olarak, öğretime hiç başlanmadı ise bunun
gerekçeleri; öğretime başlanmış olmasına rağmen kazanım gerçekleştirilemedi ise
hangi alt basamakta kalındığı “RAM Bilgilendirme Bölümü”nde açıklanacaktır.