GÜNLÜK YAŞAM BECERİLERİ MODÜLÜ
MODÜLÜN AMACI
Günlük yaşam becerilerini geliştirebilme
KAZANIMLAR
- Saç kurutma makinesi kullanır.
- Telefon kullanır.
- Çalar saat kurar.
- Asansör kullanır.
- Bilgisayar kullanır.
- Perde açar.
- Perde kapatır.
- Pencere açar.
- Pencere kapatır.
- Kapı açar.
- Kapı kapatır.
- Çöp toplar.
- Masa siler.
- Yer siler.
- Toz alır.
- Yer süpürür.
- Cam siler.
- Dolap düzeltir.
- Lavabo temizler.
- Buzdolabı temizler.
- Elektrik süpürgesi kullanır.
- Elektrik süpürgesini temizler.
- Yatak düzeltir.
- Nevresim takar.
- Giysi katlar.
- Giysi fırçalar.
- Elde çamaşır yıkar.
- Çamaşır makinesinde çamaşır yıkar.
- Çamaşır asar.
- Ütü yapar.
- İğneye iplik geçirir.
- Düğme diker.
- Örgü örer.
- Ayakkabı boyar.
- Mutfakta alınması gereken güvenlik önlemlerini açıklar.
- Kibrit yakar.
- Çakmak kullanır.
- Şişe kapağını açacak ile açar.
- Ocak kullanır.
- Fırın kullanır.
- Mikser kullanır.
- Buzdolabı kullanır.
- Tost makinesi kullanır.
- Ekmeğe yumuşak gıda maddeleri sürer.
- Yiyecek doğrar.
- Yiyecek dilimler.
- Yiyecek rendeler.
- Bıçakla yiyecek soyar.
- Yiyecek haşlar.
- Salata yapar.
- Sandviç hazırlar.
- Tost yapar.
- Hazır çorba pişirir.
- Tavada yumurta pişirir.
- Domates sosu hazırlar.
- Makarna pişirir.
- Pilav pişirir.
- Sebze kızartır.
- Toz içecek hazırlar.
- Ayran yapar.
- Süt ısıtır.
- Çay demler.
- Yemek masasını hazırlar.
- Yemek masası toplar.
- Çay servisi yapar.
- Elde bulaşık yıkar.
- Bulaşık makinesinde bulaşık yıkar.
MODÜLÜN SÜRESİ
Bu modül için öngörülen süre 120 ders saatidir.
MODÜLÜN UYGULANMASIYLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR
- “Günlük Yaşam Becerileri” modülü zihinsel yetersizliği olan bireylerin bağımsız olarak
yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan ev içi becerilerini (ev temizliği, mutfak
becerileri, giysi bakımı gibi) bireylere kazandırmayı amaçlamaktadır.
- Günlük yaşamı devam ettirebilmek için gerekli olan becerilerin öğretiminde ortam
düzenlemesi büyük önem taşımaktadır. Bunun için kurum bünyesinde uygulama evinin
oluşturulması ve bireylerin aktif olarak bu ortamdan yararlanmaları sağlanmalıdır.
Çalışma yerinin öğretilecek beceriye uygun seçilmesi öğrenmeyi kolaylaştıracaktır.
Çalışmaların tamamen doğal ortamlarda yapılmasına dikkat edilmelidir. Örneğin; oturma
odasıyla ilgili beceriler oturma odasında, yatak odasıyla ilgili beceriler yatak odasında,
mutfakla ilgili beceriler mutfakta çalışılmalıdır. Böylece bireylerin doğal ortamda
öğrendikleri beceriyi genellemesi kolaylaşır. Ancak doğal ortam kurum içerisinde
sağlanamadığında yapılandırılmış ortamda ilgili becerinin çalışılması gerekmektedir.
Ayrıca eğitim ortamında bireyin dikkatini dağıtacak uyaranların olmamasına, ortamın ısı,
ışık ve ses düzeyinin de eğitim-öğretim faaliyetlerini aksatmayacak seviyede olmasına
dikkat edilmelidir.
- Kurum ortamındaki bazı sınırlılıklar günlük yaşamı devam ettirebilmek için gerekli olan
becerilerin başka ortamlara transferinin ve kalıcılığının sağlanmasını
güçleştirebilmektedir. Ailelerin çocuklarıyla geçirdikleri zaman diliminin daha uzun,
öğrenmenin doğal ortamda daha kolay ve kalıcı olması nedeniyle bireylerin okulda
öğrendikleri bilgi ve becerilerin pekiştirilmesi ve süreklilik kazanması için aileyle iş
birliğine gidilmeli ve aile eğitim programları geliştirilerek uygulanmalıdır.
- Günlük yaşam becerilerini kazanma; eğitime başlama zamanı, bireyin motor, dil, zihin
ve duygu gelişimine bağlıdır. Bu becerilerin kazandırılabilmesi için bireyin önceden
gerçekleştirmesi gereken ön koşul beceriler vardır. Bunlar; büyük ve küçük kasların
kullanımını gerektiren beceriler, el göz koordinasyonu, hareketleri taklit etme, görsel
dikkat ve basit emirleri (ver, al, tut, yap vb.) anlamadır. Bu becerileri gerçekleştiren
bireylerin günlük yaşam becerilerini öğrenmeleri daha kolay olacaktır.
- Günlük yaşam becerilerinin öğretiminde; ileri zincirleme, tüm beceri ve tersine
zincirleme yöntemleri kullanılmaktadır. Bu yöntemlerin ortak yönü; öğretimde yardım
türlerinin kullanılması, yardım düzeyinin yavaş yavaş azaltılması sonunda bireyin
davranışı bağımsız olarak yapabilmesi ve öğrendiklerini farklı ortamlarda
uygulayabilmesidir. Günlük yaşamı devam ettirebilmek için gerekli olan becerilerin
öğretiminde, bireyin gelişim özellikleri ve bireysel yeterlilikleri ile öğretilecek becerinin
özelliğine uygun bir öğretim yöntemi seçilmesine dikkat edilmelidir.
- Destek eğitime ihtiyaç duyan zihinsel yetersizliği olan bireyler, becerileri
kazanmalarında daha fazla yönlendirilmeye, desteklenmeye, sürekli ve sistemli bir
eğitime gereksinim duyarlar. Bu nedenle beceri kazandırma süreci; uzun süreli eğitim,
sık tekrar, sözel ipuçları, model olma ve fiziksel yardımda bulunma gibi öğretim
süreçlerinin kullanılmasını gerektirmektedir.
- Telefon kullanma becerisinin öğretiminde bireyin günlük yaşantısında kullanabileceği ev
veya cep telefonu, ankesörlü telefon çeşitlerinden her birinin öğretim süreci farklı
olmalıdır. Bireylerin günlük yaşantısında öncelikli olarak hangi telefonu kullanması
gerekiyorsa öğretime o telefondan başlanmalıdır.
- Öğretime başlamadan önce, öğretilecek beceriyle ilgili araçların önceden belirlenip
çalışma sırasında hazır bulundurulması, tam ve sağlam olması gerekir. Örneğin mutfak
becerilerinden çay demleme becerisinin kazandırılması için gerekli olan çaydanlık,
demlik, çay vb. araç-gereç temin edilmelidir. Ayrıca kullanılacak araç ve gereçlerin
bireyin bireysel gelişim özelliklerine uygun olmasına dikkat edilmelidir.
- Bireylere, uygun ortam ve araç-gereç sağlandıktan sonra günlük yaşam becerilerini
kazandırmak için önceden yapılan değerlendirmeler de dikkate alınarak öğretime geçilir.
Bu aşamada kazandırılmak istenen beceriler bireye açık ve basit bir şekilde baştan sona
anlatılmalı ve/veya gösterilmelidir. Bireyin başarılı olacağını belirten ifadeler kullanarak
beceriyi öğrenmede birey cesaretlendirilmelidir. Daha sonra bireye becerinin her
basamağı sırasıyla tek tek anlatılıp gösterilirken bireyin de tekrar etmesi sağlanmalıdır.
Bu aşama sonunda bireye beceri ile ilgili yönerge verilerek bireyden beceriyi sırasıyla
yapması istenir. Bireye beceriyi yapabilmesi için yeterli zaman verilmelidir. Bireye
bağımsız olarak yaptığı basamakta müdahale edilmezken yapamadığı basamakta ipucu
veya yardım sağlanarak bireyin beceriyi yapması sağlanır. Birey beceri basamaklarını
doğru olarak yaptığında pekiştirilmedir. Bu pekiştirme “Aferin, çok güzel.” vb. sözel
pekiştireçler olabileceği gibi somut pekiştireçler de olabilir. Öğretim esnasında genel
ifadelerden çok özel ifadeler, soyut kavramlardan çok somut kavramlar kullanılmalıdır.
Bireyin anlamadığı konu ve becerileri sorması, duygu ve düşüncelerini ifade etmesi
sağlanmalıdır.
- Modülde yer alan tüm beceriler ile ilgili çalışmalar yapılırken de kolaydan zora doğru bir
yol izlenmelidir. Ayrıca her becerinin öğretiminde ön koşul becerilerin daha önce
öğretilmesine dikkat edilmelidir. Örneğin, salata yapma becerisinden önce, bıçakla
yiyecek doğrama becerisi kazandırılmalıdır. Bu tür kesici aletlerin kullanılacağı
becerilerde tüm güvenlik tedbirlerinin alınmasına özen gösterilmelidir.
- Bireylere ev araç gereçlerinin kullanımı öğretilirken kişisel yaşantısında kullanacağı araç
gereçlerin öğretimine öncelik verilmelidir. Örneğin, bireyin evinde bulaşık makinesi
yoksa bulaşık makinesi kullanımı becerisi diğer becerilerden daha sonraya bırakılmalıdır.
- Destek eğitimi ile kazandırılmak istenen beceriler, mutlaka bireyin evinde de tekrar
edilmelidir. Bu nedenle becerinin nasıl öğretileceği konusunda aileye eğitim verilmelidir.
Bu çerçevede bireye kazandırılmak istenen kazanım ve buna ilişkin eğitim programı
(BEP) ile ilgili ailenin yapacakları düzenli toplantılar ve görüşmelerle anlatılmalıdır.
MODÜLÜN İÇERİĞİ
- ÇEŞİTLİ ARAÇ GEREÇLERİ KULLANMA
- Saç Kurutma Makinesi
- Ev Telefonu-Cep Telefonu-Ankesörlü Telefon
- Çalar Saat Kurma
- Asansör
- Bilgisayar
- EV TEMİZLİĞİ VE DÜZENİ
- Perde Açma ve Kapatma
- Pencere Açma ve Kapatma
- Kapı Açma ve Kapatma
- Çöp Toplama
- Masa ve Yer Silme
- Toz Alma
- Yer Süpürme
- Cam Silme
- Dolap Düzeltme
- Buzdolabı ve Lâvabo Temizleme
- Elektrik Süpürgesi Kullanma ve Temizleme
- Yatak Düzeltme
- Nevresim Takma
- GİYSİLERİN BAKIMI
- Giysi Katlama
- Giysi Fırçalama
- Elde ve Makinede Çamaşır Yıkama
- Çamaşır Asma
- Ütü Yapma
- İğneye İplik Geçirme
- Düğme Dikme
- Örgü Örme
- Ayakkabı Boyama
- MUTFAK BECERİLERİ
- Mutfakta Alınması Gereken Güvenlik Önlemleri
- Mutfak Araç Gereçleri
- Kibrit
- Çakmak
- Açacak
ç. Ocak
- Fırın
- Mikser
- Buzdolabı
- Tost makinesi
- Yiyecek Hazırlama
- Ekmeğe yumuşak gıda maddeleri sürme
- Yiyecek doğrama
- Yiyecek dilimleme
ç. Yiyecek rendeleme
- Bıçakla yiyecek soyma
- Yiyecek haşlama
- Salata yapma
- Sandviç hazırlama
ğ. Hazır çorba pişirme
- Tost yapma
ı. Hazır çorba pişirme
- Tavada yumurta pişirme
- Domates sosu hazırlama
- Makarna pişirme
- Pilav pişirme
- Sebze kızartma
- İçecek Hazırlama
- Toz içecek hazırlama
- Ayran yapma
- Süt ısıtma
ç. Çay demleme
- Temizlik ve Düzen
- Yemek masası hazırlama
- Çay servisi yapma
- Elde bulaşık yıkama
ç. Bulaşık makinesinde bulaşık yıkama
MODÜLDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu modülde ölçme ve değerlendirme süreci; kaba değerlendirme, öğretim öncesi
değerlendirme, öğretim sürecini (ders saati) değerlendirme, son değerlendirme ve öğretim
sonrası (dönem sonu) değerlendirme aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalarla ilgili
hazırlanan örnek formlara yönelik açıklamalar aşağıda verilmiştir.
- Kaba Değerlendirme
- Günlük yaşam becerileri değerlendirilirken Kaba Değerlendirme Formu’nda
bağımsız olarak yapılan beceriler “+”, bağımsız olarak yapılamayan beceriler “-”
olarak işaretlenmelidir. Açıklama bölümüne ise değerlendirme sırasındaki gözlemler
yazılmalıdır.
- Kaba Değerlendirme Formu’na kayıt yapılırken bireyin tepkilerine müdahale
edilmemeli ve bireye yardımda bulunulmamalıdır.
- Kaba değerlendirme sonucunda aile ve öğretmen veya uygulayıcı iş birliği yaparak
BEP hazırlanmalıdır.
ç. Kaba değerlendirmeye başlamadan önce zihinsel yetersizliği olan birey ile aile bu
değerlendirmenin hangi amaçla ve ne için yapıldığı konusunda bilgilendirilmelidir.
Böylece değerlendirmeye başlamadan önce ailenin görüşleri alınmış, bireyin
yapılacak olan uygulamaya ilişkin tereddütleri giderilmiş olacaktır.
- Öğretim Öncesi Değerlendirme
- Öğretim öncesi değerlendirmeye başlamadan önce bireyin fiziksel ihtiyaçları
(yemek, tuvalet vb.) mutlaka giderilmelidir.
- Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle çalışılacak aşamanın analizi
yapılmalıdır. (Çalışılacak kazanımın alt basamakları belirlenmelidir.)
- Öğretim öncesi değerlendirme sonuçları, Performans Kayıt Tablosu’nda yer alan
öğretim öncesi değerlendirme sütununa işaretlenmelidir.
ç. Yapılan kaba değerlendirme sonucunda “Tost makinesi kullanır.” kazanımının
yetersiz olduğu ve bağımsız olarak yapamadığı varsayılarak bir örnek
hazırlanmıştır.
- Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle ele alınan “Tost makinesi kullanır.”
kazanımı alt basamaklara ayrılmıştır: 1.Fişi prize takar. 2.Isı düğmesini ayarlar.
3.Tost makinesinin üst kapağını kaldırır. 4.Yiyeceği alt ızgaranın üstüne yerleştirir.
5.Üst kapağı kapatır. 6.Yiyecek pişene kadar bekler. 7.Tost makinesinden yiyeceği
alır. 8.Fişi prizden çıkartır.
- “Öğretim Öncesi Değerlendirme” sütununa tost makinesi kullanma ile ilgili
işaretleme yapılırken her bir alt basamak için bireye yönerge verilir ve bireyin
bunu yapıp yapamadığına bakılır. Her bir alt basamak için bağımsız olarak
gerçekleştiriyor ise B, sözel ipucu ile gerçekleştiriyor ise Sİ, model olma ile
gerçekleştiriyor ise MO, fiziksel yardım ile gerçekleştiriyor ise FY yazılır.
- Öğretim Sürecini (Ders Saati) Değerlendirme
- Öğretim sürecini değerlendirme sonuçları, her ders saati sonunda Performans
Kayıt Tablosu’nda yer alan “Öğretim Sürecini Değerlendirme” sütununa
işaretlenir. Her ders saati, alt basamaklar için bağımsız olarak gerçekleştiriyor ise
B, sözel ipucu ile gerçekleştiriyor ise Sİ, model olma ile gerçekleştiriyor ise MO,
fiziksel yardım ile gerçekleştiriyor ise FY. sütunlarına (X) işareti konur.
- Öğretim öncesi değerlendirme sonucunda bireye “tost makinesi kullanma”
kazanımının alt basamaklarından bağımsız olarak yapamadıkları üzerinde öğretim
yapılacaktır.
- Her ders saati öğretiminin sonunda bireyin becerinin hangi basamağında kaldığı
“Öğretim Sürecini Değerlendirme” sütununda bulunan ilgili satırlara işlenir.
ç. Performans kayıt tablosunun sonunda yer alan Aile Bilgilendirme Bölümünde, tost
makinesi kullanma öğretiminin kalıcı olabilmesi için evde yapılacak tekrarlar ile
ilgili açıklamalar da bulundurulacaktır.
Ç. Son Değerlendirme
- Örnek alınan kazanım tost makinesi kullanma olduğu için öğretim sürecinde
yapmış olduğumuz son ders saati değerlendirmesi, aynı zamanda bireyin bu
kazanım için son değerlendirilmesi olacaktır. Bu nedenle son değerlendirme için
ayrı bir form hazırlanmayacaktır.
- Öğretim Sonrası Değerlendirme
- Bireyin gelişimi, öğretim sürecini değerlendirme sonuçlarına uygun olarak her ay
sonunda Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu’na işlenecektir.
- Dönem sonu performans değerlendirme formu doldurulurken kazanıma hangi ayda
başlanmış ise o ay ile ilgili sütuna, kazanım bir ay içinde sonlandırıldıysa (kazanım
gerçekleşti ise) “+” olarak işaretlenir. Kazanım başlanıldığı aydan sonraki aylarda
devam ediyorsa (kazanım gerçekleşmedi ise) “-” olarak işaretlenir. Kazanımın
gerçekleştiği aya “+” konur.
- Dönem sonunda öğretimi yapılamayan ve öğretimi tamamlanamayan kazanımlar da
“Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu”na kaydedilecektir.
ç. Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca önerilen süre sonunda birey için
gerçekleştirilmesi amaçlanan kazanımlardan; gerçekleştirilemeyen ya da öğretimi
yapılamayan kazanımlar ayrıntılı olarak, öğretime hiç başlanmadı ise bunun
gerekçeleri; öğretime başlanmış olmasına rağmen kazanım gerçekleştirilemedi ise
hangi alt basamakta kalındığı “RAM Bilgilendirme Bölümü”nde açıklanacaktır.