DİL, KONUŞMA VE ALTERNATİF İLETİŞİM BECERİLERİ MODÜLÜ

DİL, KONUŞMA VE ALTERNATİF İLETİŞİM BECERİLERİ MODÜLÜ

MODÜLÜN AMACI

Dil, konuşma ve alternatif iletişim becerilerini geliştirebilme

KAZANIMLAR

1. Sesin yönünü bulur.
2. Sesin kaynağını bulur.
3. Adı söylendiğinde bakar.
4. Konuşana dikkatini yönelttiğini jest, mimik ve hareketlerle gösterir.
5. Farklı resimler arasından ismi söylenen nesneyi gösterir.
6. Resim üstünde istenen nesneyi gösterir.
7. Tek basamaklı basit sözel yönergeleri yerine getirir.
8. İki ve üç basamaklı sözel yönergeleri yerine getirir.
9. Sözel olmayan yönergeleri yerine getirir.
10. Nesnelerle yapılan büyük kas davranışlarını taklit eder.
11. Nesne kullanılmaksızın gerçekleştirilen büyük kas davranışlarını taklit eder.
12. Küçük kaslarla gerçekleştirilen davranışları taklit eder.
13. Yüz hareketlerini taklit eder.
14. Motor hareketlerde sıra alır.
15. Oyun zamanında sıra alır.
16. Kendi sesini kullanarak sıra alır.
17. Kurallı oyunları sürdürebilmek için sıra alır.
18. Tek heceli sözcükleri taklit eder.
19. İki ve daha fazla heceden oluşan sözcükleri taklit eder.
20. Jest ve işaretlere dayalı olarak gereksinimlerini ifade eder.
21. İsim bildiren sözcükler kullanır.
22. Olumsuzluk bildiren sözcükler kullanır.
23. Eylem bildiren sözcükler kullanır.
24. Tekrar bildiren sözcükler kullanır.
25. Yer bildiren sözcükler kullanır.
26. Tek sözcük kullanarak gereksinimlerini ifade eder.
27. İletişim başlatır.
28. İletişim sürdürür.
29. İki sözcüklü cümlecikler kullanarak gereksinimlerini ifade eder.
30. Üç ve daha fazla sözcük içeren cümleler kullanarak gereksinimlerini ifade eder.
31. Gördüğü ve yaşadığı olaylarla ilgili bilgi verir.
32. Bilgi ister.
33. Nesneleri reddeder.
34. Hizmeti reddeder.
35. Bilgiyi reddeder.
36. Görsellerle desteklenen olayları anlatır.
37. Bedenine ait özellikleri belirtir.
38. Bir gününü basit ifadelerle anlatır.
39. Sahiplik bildiren sözcükleri cümle içinde kullanır.
40. Sözcük türlerini kullanır.
41. Çoğul eklerini cümle içinde kullanır.
42. Basit bir olayı başından sonuna kadar izler.
43. Dinlediği öyküyü anlatır.
44. Dinlediği eksik cümleyi tamamlar.
45. Yarım bırakılan öykünün sonucunu tahmin eder.
46. Grup içi oyunlarda rol alır.
47. Bir konu hakkında istenen süre kadar konuşur.
48. Dinlediği öyküyü canlandırır.
49. Eşyalarını başkalarıyla paylaşır.
50. Günlük yaşamda nezaket kurallarına uygun konuşur.
51. İşaretlerden/nesnelerden yararlanarak ihtiyacı olan nesneyi ifade eder.
52. Görsellerden yararlanarak ihtiyaçlarını ifade eder.

MODÜLÜN SÜRESİ

Modülün uygulanması için öngörülen süre 240 ders saatidir.

MODÜLÜN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

1. Konuşma, taklit yolu ile kazanılan bir beceridir. Bu becerinin gelişebilmesi için bireyin

çevresinde konuşan bireylerin olması gerekir. Konuşmanın kazanılıp pekiştirilebilmesi için

ev içi etkinlikler mümkün olduğunca sade bir dille anlatılmalıdır. Ana baba ya da

çevresindeki bireyler kendi kendine yüksek sesle, sık sık konuşmalıdır. Bu konuşma bireyle

birlikte, bir iş ya da hareket yaparken olabilir. Örneğin, anne evde yemek yaparken zihinsel

yetersizliği olan birey yanındaysa şöyle bir konuşma yapabilir: “Anne şimdi yemek

yapıyor. Soğanı aldı tencereye koydu.” Böyle basitleştirilmiş konuşmalar günde birkaç kez

yapılırsa bunları izleyen zihinsel yetersizliği olan birey önceleri içinden, sonraları dıştan

yüksek sesle konuşmalara katılır. Bu etkinlik esnasında yönergeler de çalışılabilir.

“Tencereye koydu. Şimdi yemeğe su koyacak. Bardağı ver.”diyerek bireyi etkinliğin içine

çekebilir ve aynı anda birden fazla çalışmaya yer verebilir.

2. Zihinsel yetersizliği olan bireyin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları doğrultusunda çevresi ile

uyumlu etkinlikler seçilmelidir.

3. Sözcük öğretimi çalışmalarında zihinsel yetersizliği olan bireyin söyleyebildiği heceler

belirlenerek söyleyebildiği hecelerden oluşan sözcüklerin öğretimi ile işe başlanmalıdır.

4. Zihinsel yetersizliği olan birey, dilin bir sosyal kontrol aracı olduğunu fark ettiğinde

konuşmak için daha fazla istek duyacağından bireyin düzeyine uygun bütün derslerde

destekleyici etkinliklere yer verilmelidir.

5. Çalışmaların ilk anda zihinsel yetersizliği olan bireyle yapılandırılmış ortamda yapılması,

daha sonra kişi, yer, zaman değişkenliğine bakılmaksızın çalışmanın devam etmesi

gerekmektedir.

6. Çalışmalar esnasında fırsat öğretimi, yaparak yaşayarak öğrenme yöntemleri

kullanılmalıdır.

7. Zihinsel yetersizliği olan bireylerin bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak farklı

basamaklardan başlanılabilir (Örneğin; kendisinden istenen nesneyi vermesi sıfatları

söylemesinden önce çalışılabilir) .

8. Çalışmalar için resimli kartlar ve gerçek nesneler kullanılmalıdır. Etkinliklerde sırası

geldiğinde sıralı resimler, sesli, renkli oyuncaklar, resimli hikâye kitapları, üflemeli

oyuncaklar, balon, ayna, pipet ve etkinliğe uygun materyaller kullanılabilir.

9. Her basamakla ilgili yapılacak etkinlikler önceden belirlenmelidir.
10. Bireyler yeni öğrendikleri sözcükleri büyüklerle birlikte kullanmaktan zevk alırlar. “Kapıyı

aç.” demeyi öğrendiyse bunu bir büyüğe emrederek söylemek ve söylediğinin yerine

getirilmesini görmekten büyük zevk duyar. Bu özellikten yararlanarak zihinsel yetersizliği

olan birey konuşmaya özendirilebilir. Zihinsel yetersizliği olan bireylerden bu fırsat

esirgenmemelidir. Gel, aç, kapa, al, ver, kapıyı aç, kapıyı kapa türünden eylem bildiren

sözcükler kullanarak böyle alıştırmalar yapılabilir. Bu etkinlikler birden fazla aşama için

çeşitlendirilebilir.

11. Alıcı dilin geliştirilebilmesi için kısa ve öz konuşmalar yapılmalıdır. Doğru model olmak

dil gelişimi için önemlidir. Karmaşık ve uzun sözcüklü cümle ve abartılı ekleri olan

sözcüklerle konuşma, dil gelişimine fayda sağlamak yerine karmaşaya neden olacaktır.

12. Sözlü iletişim dönemine başlayabilmiş zihinsel yetersizliği olan bireylerin çevresinde olan

kişiler onlarda konuşma gereksinmesi yaratmak için sessiz jest ve mimiklerle yapılan

anlatımları aşamalı bir şekilde görmezden gelmeli ve onlardan daha üst düzey iletişimsel

davranışlar beklediklerini ifade etmenin uygun yollarını bulmalıdır. Ana baba ve yakın

çevreyi oluşturan yetişkinler çocuğun işaret ve jestlerini ödüllendirmeyi, anlamayı yavaş

yavaş azaltmalıdırlar. Böylece zihinsel yetersizliği olan birey başlangıçta bu duruma

uygum sağlamakta güçlük çekebilir. Ancak, jest ve işarete dayalı davranışların işe

yaramadığını zamanla anlayacaktır.

13. Öğretim esnasında tüm beceriler için verilen ipuçları aşamalı ve sistematik biçimde geri

çekilmelidir.

14. İlgili kazanım için öncelikle tek örgülü resimli kartlar kullanılmalıdır. Daha sonra iki

örgülü, üç ve daha fazla örgülü ve sıralı bir olayı anlatan resimli kartlar kullanılarak bu

kazanım çalışılmalıdır.

15. 37. kazanım için zihinsel yetersizliği olan bireyin bedeni tarif edilmelidir. “ Sen sarı saçlı,

uzun boylu, zayıf birisin.” gibi ipuçları ile çalışılmalıdır.

16. 46. kazanım için yapılandırılmış grup etkinliği ortamında canlandırılan üç ve daha fazla

olay örgüsü olan bir olay, grup üyeleri tarafından canlandırılırken rol alan kişileri izlemesi

gerekmektedir. Bunun için zihinsel yetersizliği olan birey olayın tamamını rahatlıkla

görebileceği bir yere oturtulmalı ve dinlediğini anlamak için olayla ilgili basit sorular

sorulmalıdır.

MODÜLÜN İÇERİĞİ

1. ALICI DİL
2. Ses Yönü
3. Dinleme
4. Yönergeleri Yerine Getirme
5. Taklit Çalışmaları
6. İFADE EDİCİ DİL
7. Sözel Dil
8. Sözel İfade Çalışmaları
9. Resimli Kart Çalışmaları

ç. Olay Anlatım Çalışmaları

1. Bedenini Tanıma Çalışmaları
2. Sözcük Türleri
3. Ekler
4. Öykü Anlatım Çalışmaları
5. Oyun Oynama

ğ. Canlandırma (Dramatizasyon ) Çalışmaları

2. Alternatif İletişim
3. Beden Dili/İşaret/Nesnelerle İletişim Çalışmaları
4. Resimli Kartla İletişim Çalışmaları

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu modülde ölçme ve değerlendirme süreci; kaba değerlendirme, öğretim öncesi

değerlendirme, öğretim sürecini (ders saati) değerlendirme, son değerlendirme ve öğretim

sonrası (dönem sonu) değerlendirme aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalarla ilgili

hazırlanan örnek formlara yönelik açıklamalar aşağıda verilmiştir.

1. Kaba Değerlendirme
2. Dil, konuşma ve alternatif iletişim becerileri değerlendirilirken Kaba Değerlendirme Formu

’nda bağımsız olarak yapılan beceriler “+”, bağımsız olarak yapılamayan beceriler “-”

olarak işaretlenmelidir. Açıklama bölümüne ise değerlendirme sırasındaki gözlemler

yazılmalıdır.

1. Kaba Değerlendirme Formu’na kayıt yapılırken bireyin tepkilerine müdahale edilmemeli

ve bireye yardımda bulunulmamalıdır.

1. Kaba değerlendirme sonucunda aile ve öğretmen veya uygulayıcı iş birliği yaparak BEP

hazırlanmalıdır.

ç. Kaba değerlendirmeye başlamadan önce zihinsel yetersizliği olan birey ile aile bu

değerlendirmenin hangi amaçla ve ne için yapıldığı konusunda bilgilendirilmelidir. Böylece

değerlendirmeye başlamadan önce ailenin görüşleri alınmış, bireyin yapılacak olan

uygulamaya ilişkin tereddütleri giderilmiş olacaktır.

1. Öğretim Öncesi Değerlendirme
2. Çalışmaya başlamadan önce bireyin fiziksel ihtiyaçları (yemek, tuvalet vb.) mutlaka

giderilmelidir.

1. Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle çalışılacak aşamanın analizi yapılmalıdır.
2. Öğretim öncesi değerlendirme sonuçları, Performans Kayıt Tablosu ’nda yer alan “Öğretim

Öncesi Değerlendirme” sütununa işaretlenmelidir.

ç. “Öğretim Öncesi Değerlendirme” sütununa dinlediği öyküyü anlatma becerisi ile ilgili

işaretleme yapılırken her bir alt basamak için bireye yönerge verilir ve bireyin bunu yapıp

yapamadığına bakılır.

1. Yapılan kaba değerlendirme sonucunda ifade edici dil becerilerinden “Dinlediği öyküyü

anlatır.” kazanımının yetersiz olduğu ve bağımsız olarak yapılamadığı varsayılarak bir

örnek hazırlanmıştır.

1. Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle ele alınan “Dinlediği öyküyü anlatır.”

kazanımının analizi yapılarak alt basamaklara ayrılmıştır: 1. Öyküyü dinler. 2. Öyküyü

dinlediğini jest ve mimiklerle belli eder. 3.Öykü ile ilgili sorulara cevap verir. 4. Dinlediği

öykünün tamamını anlatır.

1. Öğretim Sürecini (Ders Saati) Değerlendirme
2. Öğretim sürecini değerlendirme sonuçları, her ders saati sonunda Performans Kayıt

Tablosu’nda yer alan “Öğretim Sürecini Değerlendirme” sütunlarına işaretlenir.

1. Öğretim öncesi değerlendirme sonucunda bireyle “Dinlediği öyküyü anlatır.” kazanımının

alt basamaklarından bağımsız olarak yapamadıkları üzerinde öğretim yapılacaktır.

1. Her ders saati öğretiminin sonunda bireyin becerinin hangi basamağında kaldığı Öğretim

Sürecini Değerlendirme Formu’na işlenir. Her bir alt basamak için bağımsız olarak

gerçekleştiriyor ise B, sözel ipucu ile gerçekleştiriyor ise Sİ, model olma ile

gerçekleştiriyor ise MO olarak işlenir.

ç. Formun sonunda yer alan “Aile Bilgilendirme” bölümünde, “Dinlediği öyküyü anlatır.”

kazanımının hem öğretimi hem de kalıcılığının sağlanabilmesi için evde yapılacak tekrarlar

ile ilgili açıklamalar da bulundurulacaktır.

Ç. Son Değerlendirme

1. Örnek alınan kazanım öykü anlatma olduğu için öğretim sürecinde yapmış olduğumuz son

ders saati değerlendirmesi aynı zamanda bireyin bu kazanım için son değerlendirilmesi

olacaktır. Bu nedenle ayrı bir form hazırlanmamıştır.

1. Öğretim Sonrası Değerlendirme
2. Bireyin gelişimi, öğretim sürecini değerlendirme sonuçlarına uygun olarak her ay sonunda

Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu’na işlenmiştir.

1. Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu doldurulurken kazanıma hangi

ayda başlanmış ise o ay ile ilgili sütuna, kazanım bir ay içinde gerçekleşti ise “+” olarak

işaretlenir. Kazanım başlanıldığı aydan sonraki aylarda devam ediyorsa (kazanım

gerçekleşmedi ise) “-” olarak işaretlenir. Kazanımın gerçekleştiği aya “+” konur.

1. Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca önerilen süre sonunda birey için gerçekleştirilmesi

amaçlanan kazanımlardan; gerçekleştirilemeyen ya da öğretimi yapılamayan kazanımlar

ayrıntılı olarak, öğretime hiç başlanmadı ise bunun gerekçeleri; öğretime başlanmış

olmasına rağmen kazanım gerçekleştirilemedi ise hangi alt basamakta kalındığı “RAM

Bilgilendirme Bölümü”nde açıklanacaktır.